ทำนอง เพลงฝ้ายคำ ดนตรี วงดอกแก้ว
เนื้อร้อง นางเกื้อกูล พัฒนเวศน์ ครูชำนาญการพิเศษ
โรงเรียนบ้านโฮ่งรัตนวิทยา อ.บ้านโฮ่ง จ.ลำพูน
นักร้อง นางสาวสุพินญา สิทธิการ นักเรียนชั้น ม.6
โอกาสที่ใช้ ร้องประกอบการฟ้อนยอง
จะขอกล่าวตำนานนางแก้ว เมินมาแล้ว ได้มีสาวงามนางหนึ่งได้จื่อว่าแม่นางแม่นางแก้ว
เจ้าตี้อยู่ดงไพรคอยเคียงข้างฮับไจ้ฤาษีพ่อไท้ตี้ในป่าดง คอยเคียงข้างฮับไจ้พ่อไท้ตี้ในป่าดง อันผิวกายรูปทรงแม้ในดง งามดั่งมณี อันผิวกายรูปทรง รูปทรงงามดั่งมณี อันผิวกายรูปทรงแม้อยู่ในดง งามดั่งมณี
และถึงคราวมีกู้พระยาเจ้าเมือง ท่านพระยาเจ้าเมืองแข่งโหล้นขึ้นดอยเพื่อชิงตั๋วนาง มีพระยาเวียงหวาย จื่อว่าพระยาจันเป็นกู้ตุนาหงันได้เคียงกู้กั๋นกับแม่นางเฮา มีความสุขฮ่วมกั๋นฮักกั๋นผูกพันสุขสันต์ฮ่มเย็น มีความสุขตวยกั๋น ผูกพันสุขสันต์ ฮ่มเย็น แต่มีวันหนึ่งฮักลา เพราะหลงเจื่อศรัทธา พระยากอกพระยายี ไจ้กลลวงคนดี เจ้าแม่เฮาฮู้บ่าตัน ไจ้กลลวงคนดีเจ้าแม่เฮานี้บ่าฮู้เต้าตัน จุ๊ว่าพระยาจันไปต๋ายละกั๋นในค่ายศัตรู
· * * * * จ๋ำไจ๋จากลี้ภัยไปก่อนแต่ขอวอนเพศภัยอย่าได้กรายกร้ำ ฮื่ออำนาจศีลธรรมและกัมมัฏฐานตี้เกยทำมา ขอบ่าฮื่อจายใด เข้ามากร้ำกรายเข้าใกล้ได้เลย ขอบ่าฮื่อจายใด
จายใดเข้าใกล้ได้เลย สิ่งศักดิ์สิทธิ์ คุ้มครองบ่าฮือปี้น้องตึงสองย่ำยีคงเป๋นเวรกรรมเก่า ฮักต้องโศกศัลย์ ความฮักต้องโศกศัลย์เมื่อพระยาจันบ่าฮู้ความจริง ตี้พระยาปี้น้องยะฮื่อเข้าใจ๋ผิด
เจื่อว่าเจ้าแก้วนาง เจ้าแม่แก้วนางนั้นมีหลายไจ๋ เจ้าแก้วอู้จะได จะอู้จะได ปี้ไท้บ่าฟัง
เจ้าแก้วอู้จะได จะไดปี้ไทบ่าฟัง เจ้าแก้วอู้จะได จะอู้จะได ปี้ไท้บ่าฟัง
* * * * มันคงเป๋นเหมือนเวรกรรมเก่าฮักของเจ้าพระยาตี้เข้าใจ๋ผิด คิดว่าเจ้าแก้วนาง เจ้าแม่แก้วนาง
นั้นมีหลายไจ๋ เจ้าแก้วอู้จะได จะอู้จะได ปี้ไท้บ่าฟัง เจ้าแก้วอู้จะได จะไดปี้ไทบ่าฟัง เจ้าแก้วอู้จะได
จะอู้จะได ปี้ไท้บ่าฟัง อันหัวอกเจ้าแม่ตี้ฮักสลาย จึงได้อกแตกต๋ายชีพนั้นวางวายด้วยไจ๋สุดทน คนฮักดูถูกไจ๋ บ่าขอสู้หน้าไผ๋ จึงได้นอนสิ้นไจ๋ได้นอนสิ้นไจ๋ ณ บวกหลวงเฮา ฮักมาแตกสลายสิ้นชีพดับวาย
ณ บวกหลวงเฮา ทวยราษฎร์ต่างโศกเศร้า โศกเศร้า ถึงเจ้าแม่นาง ทวยราษฎร์ต่างโศกเศร้า
ต่างก็โศกเศร้า ถึงเจ้าแม่นาง
* * * * * พระยาหัวหล่ายได้นำอัฐิ ฮื้อคนตังหลาย
ได้กราบไหว้ความฮักมั่น ตี้ขึ้นจื่อฮักจริงและเป็นแม่ญิงฮักนิ่งผูกพัน
ขึ้นจื่อเป๋นแม่ญิง แม่ญิงฮักนิ่งผูกพัน เจ้าแม่นางแก้วนั้นมีใจ๋ยึดมั่นฮักเดียวใจ๋เดียว
เจ้าแม่ นางแก้วนั้นยึดมั่นฮักเดียวไจ๋เดียว
เจ้าแม่นางแก้วนั้น มีใจ๋ ยึดมั่นฮักเดียวไจ๋เดียว
เฮาจะขอ ยึดมั่นเหมือนเจ้าแม่นั้นตี่ฮักเดียวไจ๋เดียว
***********************************************************
ความเป็นมาของการฟ้อนยองประกอบเพลงตำนานเจ้าแม่นางแก้ว
โรงเรียนบ้านโฮ่งรัตนวิทยา ตั้งอยู่ในหมู่บ้านคนยองและแวดวงของคนยองบ้านหล่ายแก้ว ทางโรงเรียนจึงอยากให้มีการอนุรักษ์วัฒนธรรมประเพณีของคนยองไว้ให้อยู่สืบไปในท้องถิ่น จึงแต่งตั้ง ให้คณะกรรมการโครงการวัฒนธรรมไทยสายใยชุมชน ได้ช่วยกันอนุรักษ์สืบสานวัฒนธรรมประเพณีในทุก ๆ ด้านไว้ สำหรับด้านอาชีพศิลปะและวัฒนธรรม ครูเกื้อกูล พัฒนเวศน์ ซึ่งเป็นประธานกรรมการโครงการ เป็นหัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะและเป็นผู้สอนศิลปะดนตรีและนาฏศิลป์ในโรงเรียน เป็นที่ปรึกษาโครงงานพัฒนาจิตด้วยดนตรีพื้นเมืองของนักเรียนช่วงชั้นที่ 4 ได้แต่งเพลงตำนานเจ้าแม่นางแก้วขึ้นโดยใช้ทำนองเพลงฝ้ายคำที่แต่เดิมใช้ประกอบการฟ้อนยองอยู่แล้วขึ้น ทั้งนี้เพื่อต้องการให้อนุชนคนรุ่นหลังได้ทราบถึงประวัติเจ้าแม่นางแก้ว ซึ่งเป็นตำนานเก่าแก่ของหมู่บ้านหล่ายแก้ว และปัจจุบันชาวบ้านได้สร้างเป็นอนุเสารีย์เจ้าแม่นางแก้วไว้ ลานด้านหน้าวัดหล่ายแก้ว และเป็นทางผ่านเข้าโรงเรียนบ้านโฮ่งรัตนวิทยาพอดี การฟ้อนยองประกอบเพลงตำนานเจ้าแม่นางแก้วนี้ เพื่อเป็นการสืบสานอนุรักษ์จึงไม่ได้ดัดแปลงท่าที่มีอยู่เดิมโดยอาจารย์ประเสริฐ นันตา โรงเรียนวชิรป่าซาง อ.ป่าซาง จ.ลำพูน เป็นผู้ประดิษฐ์ท่ารำ เมื่อปีพุทธศักราช 2534 สำหรับ การแต่งกายเพื่อให้เข้ากับยุคสมัย เหมาะกับช่างฟ้อนยุคปัจจุบันประกอบกับเครื่องแต่งกายที่มีอยู่แล้วประยุกต์ใช้เพื่อให้เหมาะสมกับภาวะเศรษฐกิจในปัจจุบันโดยยึดหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงขององค์ในหลวงรัชกาลที่ 9 องค์ปัจจุบัน เป็นแนวทางการดำเนินงานด้วย
วัตถุประสงค์
1. เพื่ออนุรักษ์สืบสานศิลปวัฒนธรรมของชาวยองในท้องถิ่น
2. เพื่อให้เยาวชนได้รู้ถึงประวัติความเป็นมาของเจ้าแม่นางแก้ว
3. เพื่อศึกษาความพึงพอใจในผลงานครูและการแสดงของนักเรียนโรงเรียนบ้านโฮ่งรัตนวิทยา